Czym jest służebność gruntowa?

W przypadku, gdy właściciel nieruchomości nie może w pełni korzystać z prawa do własności, jego sytuację może poprawić służebność gruntowa. To prawo rzeczowe ustanawiane na rzecz właściciela nieruchomości, jednocześnie ograniczające w pewien sposób właściciela nieruchomości obciążonej. Co to oznacza w praktyce?

Służebność gruntowa – pojęcia i definicje

Służebność gruntowa jest instrumentem prawnym, który wykorzystuje się w przypadku zwiększenia użyteczności jednej nieruchomości (lub jej oznaczonej części), ograniczając tym samym drugą. W zakresie służebności gruntowej wyróżnia się dwa pojęcia nieruchomości: władnącą oraz obciążoną. W przypadku nieruchomości władnącej jej właściciel korzysta ze służebności, natomiast właściciel nieruchomości obciążonej musi tę służebność tolerować. 

Proces polega na tym, żeby uzyskać prawo do “ingerencji” w stan innej działki, w określony sposób – po to, by na przykład dostać się do swojej nieruchomości lub korzystać z niej w komfortowy sposób. Sprawa może dotyczyć na przykład przejazdu przez teren sąsiada, jeśli tylko w ten sposób możliwe jest dostanie się do swojego domu. Służebność gruntowa jest prawem rzeczowym wynikającym z kodeksu cywilnego. To oznacza, że pozostaje ona w mocy bez względu na to, kto jest w danej chwili właścicielem nieruchomości władnącej oraz obciążonej. Prawo wynikające z tej służebności jest nabywane wraz z kupnem nieruchomości.

Służebność gruntowa drogi koniecznej

Służebność gruntowa może dotyczyć różnych sytuacji. Drogi koniecznej, okna lub furtki otwieranej na teren sąsiedniej nieruchomości, oparcia muru o mur sąsiada, a także mniej krytycznych sytuacji. Np. zbieranie owoców z działki sąsiada, jeśli na jego teren spadły owoce z naszego drzewa.

Najczęstszym przypadkiem ustanowionej służebności gruntowej jest jednak służebność drogi koniecznej. To sytuacja, w trakcie której właściciel nieruchomości nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej ze swojej działki lub do należących do tej nieruchomości budynków. W takim przypadku może zażądać od właścicieli sąsiadującej działki ustanowienia służebności drogowej. Odbywa się to za wynagrodzeniem, choć istnieją również przypadki, gdy służebność gruntowa ustanawiana jest tytułem darmym.

Wysokość takiego wynagrodzenia ustala się w drodze sądowej na podstawie opinii biegłego. Warunkiem ustanowienia takiego prawa jest jednak wyznaczenie drogi koniecznej. Powinna ona uwzględniać potrzeby nieruchomości pozbawionej dostępu do drogi publicznej oraz by w jak najmniejszym stopniu obciążała grunty, przez które ma być poprowadzona.

Jak ustanowić służebność gruntową?

W przypadku, gdy właściciele sąsiadujących gruntów nie mogą dojść do porozumienia lub wspólnie podejmują decyzję, by sformalizować ustalenia, źródłem powstania służebności gruntowej może być sporządzona umowa, decyzja administracyjna, zasiedzenie lub, w ostateczności, orzeczenie sądu powszechnego. Służebność gruntowa wygasa na skutek niewykonania jej przez 10 lat przez właścicieli nieruchomości władnącej.